امروزه درمان زخم یکی از بزرگترین دغدغه ها برای بیماران دیابتی و یا بیمارانی که با مشکلات عروقی دست و پنجه نرم می کنند می باشد. درمان زخم هزینه ی زیادی را به سیستم درمان و بهداشت کشور و همچنین خانواده ی بیماران تحمیل می کند.
زخم چیست؟
زخم به هر گونه از دست رفتن یکپارچگی پوست اطلاق می شود که ممکن است در اثر تروما یا بیماری ایجاد شود و بافت نرم، ماهیچه یا استخوان را نیز درگیر می کند.
تعریف پوست
پوست وسیع ترین عضو بدن است و اعمال مختلفی مانند محافظت در برابر عوامل خارجی و باکتری ها، تعادل آب و الکترولیت ها، درک حس لامسه و تنظیم دمای بدن را به عهده دارد.
پوست به سه لایه تقسیم می شود که عبارتند از:
- لایه اول: اپیدرم (Epidermis): اپیدرم خارجی ترین لایه ی پوست را تشکیل می دهد و از بافت اپی تلیال تشکیل شده است که داخلی ترین لایه اپیدرم لایه بازال نام دارد که سلول های آن دائمآ در حال تقسیم هستند. این سلول ها پس از تقسیم به سطح پوست مهاجرت می کنند که به آن فرآیند کراتینیزه شدن (Keratinisation) می گویند. اپیدرم سیستم خونرسانی ندارد و توسط مویرگ های کوچکی که از لایه های زیرین منشآ می گیرند، تغذیه می شوند.
- لایه دوم: درم (Dermis): این لایه شامل بافت همبندی همراه با عروق فراوان، اعصاب، فولیکول های مو و غدد عرق است. فیبروبلاست ها سلول های اصلی تشکیل دهنده ی این لایه هستند. این بخش از پوست نقش مهمی در خونرسانی به اپیدرم، تنظیم دما، حمایت از بافت های زیرین و حفظ الاستیسیته پوست ایفا می کند.
- لایه سوم: لایه هایپودرم (Hypodermis): این لایه که لایه ساب کوتانئوس هم گفته می شود، در عمق پوست واقع شده است و از بافت همبند و چربی تشکیل شده است و نقش عایق حرارتی و ضربه گیری علیه صدمات مکانیکی را به عهده دارد. این بخش از پوست عروق خونی بزرگ را در خود جای دارد.
طبقه بندی زخم به چه دلیل انجام می شود؟
سیستم های طبقه طبقه بندی زخم، به کارشناسان زخم کمک می کند تا به خوبی زخم را توصیف و سپس طبقه بندی کنند و از این طریق درمان مناسبی را برای آن زخم پیدا کنند و سریعتر به نتیجه برسند.
درمان زخم بستر در منزل
انواع زخم
- زخم حاد (Acute Wound): زخم هایی که شروع ناگهانی دارند و روند بهبود در آن ها به صورت طبیعی طی می شود را زخم حاد می گویند. در فرد سالم،زخم های حاد در صورت درمان مناسب به سرعت ترمیم می شوند و عوارضی از خود به جا نمی گذارند.
- زخم مزمن (Chronic Wound): زخم های مزمن شروعی آرام و نامحسوس دارند و و روند درمانی آنها به دلیل عواملی نظیر عدم خونرسانی مناسب، فشار موضعی، دیابت و غیره به تعویق افتاده یا متوقف شده است. ممکن است یک زخم حاد بر اثر این عوامل دچار مشکل گردد و به زخم مزمن تبدیل شود. بهبودی زخم های مزمن به طول می انجامد. این زخم ها چالشی بزرگ برای کادر درمانی در سراسر دنیا هستند و بار اقتصادی سنگینی را به سیستم بهداشت و درمان تحمیل می کنند.
انواع زخم های حاد
1-زخم های ناشی از حوادث (Traumatic Wounds)
- بریدگی (Cuts): بریدگی، زخمی که ناشی از بریده شدن پوست می باشد. بریدگی ها معمولآ زخم های سطحی هستند که حاشیه های مشخصی دارند و به وسیله ی جسم برنده و تیز ایجاد می گردد.
- پارگی (Laceration): پارگی را می توان به صورت زخمی با لبه های ناهموار ناشی از پاره شدن پوست تعریف نمود. پارگی معمولآ به وسیله ی نیرو یا جسم غیر نوک تیز ایجاد می گردد. همراه با پارگی معمولآ کبود شدگی نیز وجود دارد.
- سائیدگی (Abrasion): سائیدگی صدماتی هستند که از سایش پوست به یک سطح زبر و خشن نظیر آسفالت به وجود می آید.
- کوفتگی (Contusion): کوفتگی آسیبی است که پوست را از بین نمی برد و تنها کبودی ایجاد می کند و در اثر پاره شدن عروق زیر جلدی ناشی از ضربه یا فشار ایجاد می شود.
2-محل های دهنده ی پیوند (Donor Sites): در اثر برداشتن قسمتی از پوست برای گرافت در زخم های سوختگی، جراحی و تروماتیک با آسیب وسیع ایجاد می شود.
3-زخم های جراحی (Surgical Wounds): زخم های جراحی در واقع برش محل جراحی و ناشی از اقدامات پیش بینی شده هستند، به همین دلیل ریسک آلودگی و عفونت بعدی در آن ها کمتر است. علیرغم تمام اقدامات، این زخم ها گاهی دچار عوارض مانند عفونت، باز شدن محل بخیه ها، خون ریزی و هماتوم می شوند.
4-سوختگی ها (Burns):
این زخم ها از لحاظ عمق به سه درجه تقسیم می شوند:
- سوختگی درجه یک: در این حالت تنها لایه اپیدرم آسیب دیده است. این سوختگی معمولآ اسکار به جای نمی گذارد. آفتاب سوختگی را می توان به عنوان مثالی از سوختگی درجه یک ذکر کرد.
- سوختگی درجه دو سطحی: در این سوختگی اپیدرم و لایه ی سطحی درم به همراه قسمت هایی از لایه بازال آسیب می بیند. محل آن قرمز رنگ و در برابر فشار دردناک و حساس است.
- سوختگی درجه دو عمقی: این نوع سوختگی اپیدرم، لایه سطحی و میانی درم را درگیر می کند. غدد عرق و فولیکول مو نیز ممکن است درگیر شوند. توده هایی از سلول های بازال در اطراف زوائد پوست باقی می ماند که قادر است اپیدرم جدید را تولید کند. زخم به رنگ سفید، نرم و حساس در مقابل فشار ولی فاقد درد است.
- سوختگی درجه سه: در این سوختگی تمام لایه های پوست یعنی اپیدرم، درم و لایه ی ساب کوتانئوس درگیرند. زخم اغلب به رنگ سیاه یا سفید، بدن ترشح و خشک است و دردی احساس نمی شود. برای درمان این سوختگی معمولآ نیاز به گرافت نیست.
درمان زخم پای دیابتی
برای درمان زخم پای دیابتی باید با کارشناسان خبره در زمینه ی درمان زخم مشاوره کنید. امروزه برای انجام بسیاری از اقدامات مراقبتی بیماران، در منزل می توان به راحتی روند درمانی بیماران را پیش برد و دیگر نیازی به مراجعه و انتقال بیمار به بیمارستان را ندارید. با مراجعه ی روزانه کارشناسان زخم در منزل شما، درمان زخم دیابتی بیمارتان را در منزل انجام دهید و بیماران را از عفونت های بیمارستانی دور نگهدارید.
زخم پای دیابتی (Diabetic foot ulcer) چگونه به وجود می آید؟
بالا بودن سطح گلوکوز خون در بیماران دیابتی می تواند به عروق خونی و اعصاب آسیب وارد کند و به همین دلیل است که بیماران دیابتی مستعد ایجاد زخم در اندام تحتانی، به دلیل خونرسانی نامناسب و آسیب عصبی می باشند. کنترل صحیح قند خون موجب کاهش این عوارض می شود و از وخیم شدن آن ها جلوگیری می کند. درمان زخم پای دیابتی بسیار دیر انجام می شود و بسیار هزینه بردار است.
علل ایجاد زخم پای دیابتی
- نوروپاتی دیابتی: نوروپاتی محیطی علت اولیه زخم پای دیابتی است. نوروپاتی در حقیقت عدم کارکرد صحیح اعصاب و ایجاد ضعف عملکردی در ماهیچه هایی است که به وسیله ی آن رشته ها عصب رسانی می شوند. در بیماری دیابت، افزایش ضخامت جداره های مویرگی که خون رسانی اعصاب را بر عهده دارند، موجب ایسکمی اعصاب می گردد. این وضعیت همراه با تحلیل رفتن غلاف میلین پوشاننده ی اعصاب در نهایت منجر به نوروپاتی می شود.
- ایسکمی: بیماران دیابتی بیشتر در معرض ابتلاء به بیماری عروق محیطی (PVD) می باشند. با کاهش جریان خون محیطی در اندام های تحتانی، بافت ها به مرور زمان از بین می روند و زخم بستر ایجاد می شود.
- نوروایسکمی: در بسیاری از موارد هر دو عامل نوروپاتی و ایسکمی در ایجاد زخم پای دیابتی دخالت دارند.
نوروپاتی بیماری دیابت چگونه به اعصاب آسیب وارد می کند؟
- اعصاب حسی: در نوروپاتی حسی، ایسکمی یا از بین رفتن غلاف میلین پوشاننده ی اعصاب موجب مرگ عصب یا آسیب آن می شود. به این ترتیب فرد مبتلا به نوروپاتی حسی به تحریکات محیطی دردناک پاسخ نمی دهد. در ابتدای این نوع نوروپاتی بیمار در اندام تحتانی خود احساس سوزش و گزگز می کند که شب ها شدیدتر می شود. با از دست رفتن حس، ریسک وارد شدن آسیب های محیطی به اندام ها افزایش می یابد.
- اعصاب حرکتی: با از بین رفتن اعصاب حرکتی یا آسیب دیدن آن ها،به تدریج عضلات عمقی کف پا که به وسیله ی این رشته ها عصب رسانی می شوند، دچار ضعف و آتروفی می گردند. به این ترتیب شکل اندام تحتانی دستخوش تغییر می شود و قوس کف پا افزایش می یابد و انگشتان و کف پا بیشتر در معرض انواع آسیب ها بخصوص آسیب های فشاری واقع می گردند.
- اعصاب اتونوم (خودکار): در دیابت کنترل نشده،آسیب اعصاب خودکار به خصوص اعصاب سمپاتیک که تنگ کننده ی عروق محیطی اندام تحتانی می باشند، موجب عدم کنترل جریان خون اندامی و برداشت مواد معدنی استخوان ها می شود و در نهایت به استئوپنی و کاهش حجم استخوان های تشکیل دهنده ی پا و مچ می انجامد. این استخوان ها مستعد آسیب خواهند بود وبه راحتی قطعه قطعه می شوند و به مرور زمان موجب تغییر شکل اند اما ایجاد مفصل شارکو و افزایش ریسک ایجاد زخم خواهند بود.
از طرف دیگر آسیب اعصاب خودکار که عصب دهی غدد عرق را بر عهده دارند موجب از دست رفتن توانایی تعریق در اندام می شود. این مسئله با ایجاد خشکی شدید در پوست اندام تحتانی، این عضو را مستعد تشکیل پینه (callus) و به دنبال آن ایجاد ترک خوردگی می سازد. ترک ها محل مناسبی برای ایجاد زخم هستند.
طبقه بندی زخم پای دیابتی بر اساس سیستم واگنر
- مرحله صفر: در این مرحله پا شدیدآ مستعد ایجاد زخم می باشد، ولی هنوز زخمی ایجاد نشئه است.
- مرحله 1: زخم سطحی در پا ایجاد شده است.
- مرحله 2: زخم عمقی با درگیری ماهیچه، تاندون و مفصل بدون درگیری استخوانی. در این مرحله زخم ممکن است دچار عفونت شده باشد.
- مرحله 3: زخم عمقی که استخوان را نیز درگیر کرده باشد. در این مرحله احتمالآ استئومیلیت وجود دارد و ممکن است آبسه نیز تشکیل بشود.
- مرحله 4: گانگرن موضعی در انگشتان، جلوی پا یا پاشنه.
- مرحله 5: گانگرن شدید که ممکن است به آمپوتاسیون و قطع عضو منجر شود.
زخم بستر چیست؟
آسیب دیدن بافت های بدن همچون درم، ایپدریم، ماهیچه و پوست در اثر قرار گرفتن در فشار دراز مدت برای یک یا چند نقطه از بدن زخم بستر گفته می شود. به زبان ساده تر می توان گفت: خوابیدن به مدت طولانی در وضعیت ثابت، سائیدگی در صندلی یا بستر، استفاده از لگن بیمار نامناسب و یا کشیدگی با ملحفه می تواند به بخشی از پوست و بافت های بدن آسیب برساند.
زخم بستر چهار مرحله دارد که در مرحله اول و دوم زخم بستر با مراقبت های منظم در طی هفته ها یا ماه ها درمان پیدا می کند. اما در مرحله سوم و چهارم زخم بستر درمان در شرایط سخت و دشوارتری قرار می گیرد.
در حین درمان زخم بستر به چه مسائلی باید توجه داشته باشیم؟
- فشار نواحی مبتلا را کم کنید.
- در اولین اقدام درمان زخم بستر سعی کنید نواحی که فشار بروی آن و ایجاد زخم کرده است را کم و یا بردارید.
- از لوازم کمک بگیرید مانند تشک، تخت و بالش های مخصوص این لوازم برای نشستن یا خوابیدن در وضعیت مناسب به شما کمک خواهند کرد که فشار وارد شده بروی زخم را بردارید.
تغییر پوزیشن یا جابجایی بیماران کم تحرک یا بی تحرک
در صورت بروز زخم بستر باید به طور منظم در حالت های مختلف جابجا شوید و اگر از ویلچر استفاده می کنید وزن خود را در هر ۱۵ دقیقه یک بار به طرف دیگر صندلی بیندازید و یا از اطرافیان و پرستاران بخواهید که در جابجا شدن شما در هر یک ساعت کمک کنند و اگر بروی تخت بستری هستید طی مدت هر ۲ ساعت یک بار جابجا شوید.
ماهک مدیکال چگونه در درمان زخم، به شما یاری می رساند؟
گروه مجرب ماهک مدیکال با در اختیار داشتن دستگاه ها و پانسمان های (پانسمان نقره، پانسمان کامفیل) بروز دنیا، درمان زخم را به صورت تضمینی برایتان انجام خواهد داد.
- با درخواست ابتدا کارشناس زخم در منزل شما،بیمارتان را ویزیت خواهد کرد و پس از دیدن زخم بستر بیمارتان، برنامه ترمیمی و درمانی زخم بستر را به شما ابلاغ می کند.
- روزانه کارشناس زخم بستر، بیمارتان را ویزیت و با شست و شوی زخم با سرم نرمال سالین و دبرید کردن بافت های مرده که بر روی زخم بیمار قرار دارد، روند بهبود زخم بستر بیمارتان را در منزل سرعت می بخشد.
- با توجه به اینکه زخم بستر بیمارتان در چه مرحله ای باشد، کارشناسان زخم بستر ماهک مدیکال از پانسمان های متنوع اعم از پانسمان نقره، پانسمان کامفیل، پانسمان عسل و…استفاده خواهند کرد.
- ماهک مدیکال با داشتن بهترین تشک های سلولی و بروز دنیا، از زخم شدن بیمارتان جلوگیری خواهد کرد.
چه بیمارانی در معرض خطر ابتلاء به زخم فشاری هستند؟
بیماران دچار آسیب های نخاعی، بیماران کومائی و افرادی که به علت حوادث عروق مغزی دچار فلج اندام ها شده اند و یا بیمارانی که دچار شکستگی وسیع در ناحیه ی لگن شده اند و در کل تمامی بیمارانی که برای مدت طولانی نیاز به استراحت مطلق دارند، در معرض خطر ابتلا به این زخم ها هستند.
علل ایجاد زخم های فشاری چیست؟
زخم های فشاری زخم هایی هستند که بر اثر تحت فشار قرار گرفتن بافت بین برجستگی های استخوانی و سطح سفت تخت و یا صندلی و در نتیجه مختل شدن خونرسانی به این بافت و ایجاد نکروز به وجود می آیند. زخم های فشاری بیشتر روی برجستگی های استخوانی ایجاد می شوند نظیر ساکروم، پاشنه ها، خار ایلیاک، تروکانتر، آرنج و پس سر.
بافت های مختلف تحمل فشار متفاوتی دارند. عضله و چربی به طور نسبی و در مقایسه با پوست فشار کمتری را می توانند تحمل کنند.
وارد شدن فشار به بافت، چگونه سبب ایجاد زخم می شود؟
در طول زمان فشار باعث ناراحتی فرد و وادار کردن فرد به تغییر وضعیت پیش از ایسکمی بافت می گردد. در تشکیل زخم یک رابطه معکوس بین فشار و زمان وجود دارد. می توان گفت فشار کم در زمان زیاد به مراتب مخربتر از فشار زیاد در زمان کم است. هنگامی که وضعیت از آستانه ی تحمل بافت نسبت به فشار-زمان عبور کرد حتی با مرتفع شدن فشار نیز اسیب بافتی ادامه پیدا خواهد کرد.
منظور از ایسکمی در ایجاد زخم، چیست؟
تمام سلول ها صرف نظر از نوع بافت برای حیات وابسته به دریافت اکسیژن و مواد غذائی از طریق خونرسانی هستند. وارد شدن فشار به بافت ممکن است خونرسانی را کاهش دهد یا به طور کامل آن را قطع کند. نتیجه این وضعیت که ایسکمی نامیده می شود نرسیدن اکسیژن کافی به سلول ها است.
نقش نیروهای برشی در ایجاد زخم بستر چیست؟
نیروهای برشی اثر تخریبی فشار را تشدید می کنند.این نیرو ها در واقع نیروهای مکانیکی موازی با سطح پوست هستند که بیشتر در زمان تغییر وضعیت بیمار وارد عمل می شوند و لطمه ی آن ها به عمق بافت وارد می شود.
اصطحکاک چگونه سبب به وجود آمدن زخم فشاری می شود؟
اصطکاک بر اثر کشیده شدن پوست روی ملافه یا سطح دیگر به وجود می آید. اصطکاک می تواند سبب سائیدگی پوست و افزایش ریسک آسیب در عمق بافت گردد. در حین جابجایی بیمار باید مراقب بود که پوست بیمار با ملافه سایش پیدا نکند و سبب ایجاد زخم بستر در بیمار نشود.
رطوبت چطور سبب به وجود آمدن زخم بستر در بیمار می شود؟
قرار گرفتن طولانی در معرض رطوبت موجب خیس خوردگی پوست می شود. خیس خوردگی با نرم کردن بافت موجب افزایش ریسک بروز زخم فشاری می گردد. اپیدرم خیس خورده سریعتر فرسوده شده و از بین می رود. علاوه بر این پوست مرطوب به ملافه ی زیر بیمار می چسبد و عامل اصطکاک را تشدید می کند. در نهایت پوست خیس خورده نسبت به پوست عادی ۵ برابر بیشتر ریسک بروز زخم بستر را دارد. رطوبت بیش از حد ممکن است ناشی از تعریق، ترشحات زخم، شستشو یا بی اختیاری ادرار یا مدفوع باشد.
طبقه بندی زخم های فشاری
- مرحله اول: در این مرحله لایه ی اپیدرم هنوز تخریب نشده است ولی پوست قرمز رنگ بنظر می رسد و ممکن است در لمس سفت تر از حد معمول باشد. در این مرحله ممکن است به جای قرمزی، شاهد رنگ پریدگی پوست باشیم و در لمس کردن، پوست گرم تر از سایر نقاط باشد.
- مرحله دوم: در این مرحله اپیدرم به طور کامل تخریب شده و آسیب به بخشی از درم نیز نفوذ کرده است. زخم هنوز سطحی است و ممکن است ساییدگی و تاول نیز مشاهده شود و کمی ترشح داشته باشد.
- مرحله سوم: در این مرحله تمام ضخامت پوست درگیر می شود و نکروز و آسیب علاوه بر اپیدرم و درم به بخش هایی از لایه ی ساب کوتانئوس نیز می رسد. زخم ممکن است به صورت دهانه ی آتشفشان به نظر بیاید و در زیر بافت های سالم حفره ایجاد کرده باشد و اندازه زخم به مراتب بسیار بیشتر از آن چیزی است که روی پوست دیده می شود.
- مرحله چهارم: در این مرحله تمام لایه های پوست شامل اپیدرم و درم و لایه ی ساب کوتانئوس از بین می رود و آسیب بافتی به عضله ی زیرین، تاندون، استخوان یا مفصل می رسد. در این شرایط ممکن است حفرات زیادی در زخم ایجاد شود.
کلام آخر
در صورتی که از زخم یا زخم دیابتی و یا زخم بستر رنج می برید و قصد درمان زخم در منزل را دارید می توانید با شماره تماس های 09126823070 و 09108160357 و همچنین با شماره ثابت 02165862016 تماس حاصل فرمائید تا کارشناشان مجرب ماهک مدیکال سریعآ درمان زخم را شروع کرده و به صورت تضمینی زخم شما را درمان کنند.