پارستزی

بیشتر موارد پارستزی یا همان خواب‌رفتگی اندام ها ناشی از فشار روی یک یا چند عصب است و اغلب چند دقیقه بعد از حذف فشار از بین می‌رود. در واقع حس و تحریکات حسی دست و پا از طریق سلول‌های عصبی به نام نرون از مسیر نخاع وارد مغز می‌شود و هرگونه اختلال در عملکرد این مسیر به طوری که نتواند پیام حسی را به خوبی به مغز منتقل کند به بروز پارستزی می‌انجامد.

معمولا پارستزی زمانی رخ می‌دهد که مثلا در اثر بد نشستن یا نشستن طولانی‌مدت به صورت دو زانو یا چهار زانو پاها دچار خواب‌رفتگی شوند ولی اگر خواب‌رفتگی اندام به صورت روزانه یا مداوم یا خودبه‌خود و بدون فشار خارجی روی عصب باشد، می‌تواند نشانه یک اختلال یا بیماری زمینه‌ای در بدن باشد.

علل ایجاد پارستزی 

1. دیابت: دیابت به خصوص اگر کنترل ‌نشده باشد به اعصاب حسی یا حرکتی محیطی آسیب می‌رساند که این جزو شایع‌ترین عوارض این بیماری است و علائم آن به نوع آسیب بستگی دارد ولی در اکثر موارد اولین نشانه‌ آن احساس خواب‌رفتگی، گزگز و مورمور شدن در انگشتان پا و در موارد طول کشیده، در انگشتان دست است. این علائم معمولا در طول شب تشدید می‌شود. که البته احتمال آن با توجه به سن بیماری و طول مدت ابتلا به دیابت، همراهی با پُر فشاری خون و چربی خون بالا یا سیگار کشیدن فرد افزایش می‌یابد. کنترل مناسب قندخون تا حدود زیادی از احتمال بروز پارستزی می‌کاهد.
2. گیلن باره: گاهی اولین علامت بیماری گیلن‌باره احساس خواب‌آلودگی و گِزگِز در انگشتان پاست که متعاقب آن ضعف پیشرونده ایجاد می‌شود.
3. کم کاری تیروئید: تعدادی از بیماران مبتلا به کم‌کاری تیروئید از پارستزی دست و پا همراه با عدم تحمل سرما شکایت دارند.
4. آسیبهای دیسک مهره ای و آرتروز: در صورتی که خواب رفتن در دست و پا محدود به انگشت خاص یا محل خاصی از دست و پا باشد، آسیب‌های دیسک و آرتروز ستون فقرات، گردن یا کمر از جمله مواردی هستند که باید آنها را در نظر داشت که معمولا در این افراد شکایت از درد کمر و گردن (خفیف یا شدید) یا سابقه قبلی آن وجود دارد.
5. ام اس: پارستزی و خواب‌رفتگی می‌تواند یکی از علائم شایع بیماری “ام‌ اس” باشد. حدود ۸۰ درصد بیماران، درجاتی از این اختلال حسی را در مقاطعی از سیر بیماری خود تجربه می‌کنند. گاهی خواب‌رفتگی یکی از نشانه‌های اولیه بیماری است. اگر پارستزی چند روز یا چند هفته طول بکشد، به‌خصوص اگر قسمت‌های وسیع یا پراکنده از بدن را گرفتار کند، باید آن را پیگیری و بررسی کرد.
6. فیبرومیالژیا: بیشتر بیماران با «فیبرومیالژی» اختلال خواب دارند یا از درجاتی از مسائل روانی نظیر افسردگی رنج می‌برند.
7. سندرم تونل کارپال: شایع‌ترین علت خواب‌رفتگی دست و پا گیر افتادن و تحت فشار قرار گرفتن موضعی اعصاب محیطی است. ناحیه پشت و داخلی آرنج، ناحیه مچ و دست، قسمت خارجی زیر زانو یا قسمت داخلی مچ پا از جمله این محل‌هاست. آنچه تحت عنوان «نشانگان تونل کارپ» شناخته می‌شود، به دلیل گیرافتادن و فشار روی عصبی به نام «مدین» در ناحیه مچ دست اتفاق می‌افتد. این ناحیه (تونل مچ) شایع‌ترین محل گیرافتادن عصب است.افراد مبتلا معمولا خانم‌های خانه‌دار بین سنین ۳۰ تا ۴۰ سال، کاربران رایانه، مکانیک‌های خودرو یا شاغلانی که با دست زیاد کار می‌کنند، هستند. در صورت آسیب عصب، بیماران از گزگز و خواب‌رفتگی یا درد در انگشت نشانه یا میانی و شست در طول شب شکایت دارند و در موارد شدیدتر، این خواب رفتن در روز هم احساس می‌شود. اگر خواب‌رفتگی دو یا سه انگشت وسطی شخص را از خواب بیدار کند و احساس کند که با تکان دادن دست خواب‌رفتگی آن کمتر می‌شود، معمولا اولین تشخیص مطرح، «نشانگان تونل کارپ» است مگر خلاف آن ثابت شود.
8. نشانگان تونل تارسال: همین حالت ممکن است در مچ پا رخ دهد که آن را «نشانگان تونل تارس» می‌گویند. در این حالت فرد به دنبال ایستادن طولانی یا راهپیمایی دچار کرختی، خواب‌رفتگی و درد در قسمت داخلی کف پا یا کف پاشنه می‌شود که با بیرون آوردن کفش و استراحت کاهش می‌یابد. عموما تروما (ضربه)، چاقی و تورم مفصل مچ پا از علل آن است و گاهی هم علت خاصی برای آن نداریم.

علل دیگری نیز وجود دارد که میتواند سبب خواب رفتن اندام ها شود که عبارتنداز:

1. کم‌خونی از نوع کمبود ویتامین B۱۲
2. کمبود ویتامین ۱ B ( بری بری )
3. ویتامین ۵ B 
4. نرسیدن خون کافی در عروق آترواسکلروتیک در پاها 
5. الکل
6. تنباکو
7. مواد مخدر
8. مسمومیت با فلزات سنگین نظیر سرب و ارسنیک