یرقان یا زردی

وقتی که غلظت بیلی روبین خون به طور غیر طبیعی بالا می رود، تمامی بافتهای بدن بخصوص صلبیه و پوست رنگ زرد مایل به قرمز یا زرد کهربایی به خود می گیرند که به این وضعیت یرقان یا زردی گفته می شود. یرقان از نظر بالینی زمانی مشهود می شود که سطح بیلی روبین سرم از 2/5 میلی گرم در دسی لیتر تجاوز کند.

افزایش سطح بیلی روبین سرم و یرقان ممکن است در اثر نقض بازجذب کبدی یا کونژوگه شدن آن، یا ترشح بیلی روبین در داخل سیستم صفراوی روی باشد.

انواع یرقان

1. یرقان همولیتیک
2. یرقان هپاتوسلولار
3. یرقان انسدادی
4. یرقان ناشی از هیپربیلی روبینمی ارثی (وراثتی)

یرقان همولیتیک

یرقان همولیتیک نتیجه افزایش تخریب گلبولهای قرمز خون می باشد، که در بیماران مبتلا به واکنشهای همولیتیک (لیز سلولهای قرمز خون) ناشی از ترانسفوزیون خون و سایر اختلالات همولیتیک روی میدهد. بیلی روبین سرم این بیماران به طور غالب از نوع کونژوگه نشده یا نوع آزاد میباشد.

سطح اوروبیلینوژن ادرار و مدفوع این بیماران بالا رفته و بالعكس ادرار فاقد بیلی روبین می باشد. تا زمانی که هیپربیلی روبینمی شدید نشود، نشانه ها یا عوارض حاصل از این نوع زردی در بیمار دیده نمی شود. این بیماران در معرض تشکیل سنگ های رنگدانه ای کیسه صفرا قرار دارند و در یرقان فوق العاده شدید (بیلی روبین آزاد بین 20 تا 25 میلی گرم در دسی لیتر باشد) در معرض خطر قطعی آسیب ساقه مغز قرار می گیرند.

یرقان هپاتوسلولار

یرقان هپاتوسلولار توسط ناتوانی سلول های آسیب دیده کبدی جهت تسویه مقادیر نرمال بیلی روبین از خون ایجاد می شود. آسیب سلولی ممکن است در اثر عفونت، مانند هپاتیت ویرال یا سایر ویروس هایی که کبد را تحت تأثیر قرار می دهند (ویروس تب زرد، ویروس اپشتین – بار)، در اثر سمیت دارویی یا شیمیایی، یا در اثر مصرف الکل، ایجاد شده باشد.

سیروز کبد یک شکل از بیماری هپاتوسلولار میباشد که با مصرف افراطی الکل یا نکروز سلولی کبد در اثر عفونت ویروسی همراه می باشد. این بیماران دچار بی اشتهایی، تهوع، احساس کوفتگی و ناخوشی بدن، خستگی، ضعف می باشند و احتمالا کاهش وزن را تجربه می کنند. ممکن است غلظت بیلی روبین سرم و سطح اروبیلینوژن ادرار، AST و ALT افزایش یابند. یرقان هپاتوسلولار ممکن است کاملا قابل برگشت باشد یا نباشد.

یرقان انسدادی

یرقان انسدادی خارج كبدی ممکن است به علت مسدود شدن مجرای صفراوی توسط سنگ کیسه صفرا، فرآیندهای التهابی، تومورها، یا فشار ناشی از بزرگ شدن ارگان داخل شکمی اتفاق افتد. یرقان انسدادی داخل کبدی در اثر استاز یا رکود و غلیظ شدن صفرا در داخل کانالیکول ها اتفاق می افتد که ممکن است پس از خوردن داروهای خاصی روی دهد که به این داروها، عوامل كولستاتیک اطلاق می شود.

این داروها شامل فنوتیازیدین ها، داروهای ضد تیروئید، سولفونیلاورها، ضد افسردگی های سه حلقه ای، نیتروفورانتوئین، آندروژن ها، استروژن ها، پروپیل تيوراسيل، آموکسی سیلین، کولانیک اسید و اریترومایسین می باشند.

اگر صفرا نتواند به طور طبیعی به داخل روده کوچک منتقل شود به داخل کبد برگشته و سبب تغییر رنگ پوست، غشاء مخاطی، و صلبیه چشم می شود. این ماده توسط ادرار دفع شده، و ادرار به رنگ نارنجی تیره و کف دار تبدیل می شود و مدفوع بی رنگ و یا رنگ سفالی به خود می گیرد.

پوست ممکن است شديدة دچار خارش شده و حمام مکرر را لازم کند. سوء هاضمه و عدم تحمل غذاهای چرب ایجاد می شود. سطح AST و ALT و GGT معمولا در حد متوسط بالا می رود، اما سطح بیلی روبین و آلکالین فسفاتاز سرم افزایش می یابد.

یرقان ناشی از هیپر بیلی روبینمی ارثی

افزایش سطح سرمی بیلی روبین در اثر چندین اختلال ارثی ایجاد می شود. سندرم گیلبرت یک اختلال خانوادگی است که به علت افزایش سطح بیلی روبین غیر کونژوکه (آزاد) سرم منجر به تولید یرقان می گردد. شواهد بافت شناسی و نتایج تست های آزمایشگاهی عملکرد کبدی در محدوده نرمال می باشند و هیچ گونه همولیزی نیز وجود ندارد.

این سندرم 3 تا 8 درصد افراد را مبتلا می سازد. سایر اختلالات ارثی شامل سندرم دوبین – جانسون، سندرم روتور، یرقان کولستاتیک خوش خیم حاملگی همراه با احتباس بیلی روبین کونژوگه و کولستاز داخل کبدی خوش خیم عود کننده، می باشند.